سدیم سیترات (Sodium Citrate)
مقدمه:
سیترات سدیم، همچنین به عنوان تری سدیم سیترات شناخته می شود، نمک سدیم اسید سیتریک با فرمول شیمیایی است. به صورت پودر کریستالی سفید و محلول در آب با طعم کمی شور و ترش می باشد. سیترات سدیم کاربردهای متنوعی در مواد غذایی، دارویی و فرآیندهای صنعتی دارد.
کاربردهای دارویی
· ضد انعقاد
سیترات سدیم معمولا به عنوان یک ضد انعقاد در جمع آوری و ذخیره سازی خون استفاده می شود. با اتصال به یون های کلسیم در خون که برای فرآیند انعقاد ضروری هستند، عمل می کند. این ویژگی آن را در انتقال خون و تنظیمات آزمایشگاهی برای آزمایش‌های انعقادی ارزشمند می‌سازد.
· قلیایی شدن ادرار
سیترات سدیم برای قلیایی کردن ادرار استفاده می شود که می تواند به مدیریت برخی از سنگ های کلیه و نقرس کمک کند. سیترات سدیم با افزایش pH ادرار به حل شدن سنگ های اسید اوریک و جلوگیری از تشکیل آنها کمک می کند. در ساخت فرآورده های ترکیبی برای تهیه محلول های قلیایی کننده ادرار (منبع تامین بی کربنات) برای پیشگیری از تشکیل یا کمک به انحلال انواعی از سنگ های کلیوی و مجاری ادراری مصرف می شود.
· عامل بافره کننده
در داروسازی، سیترات سدیم به عنوان یک عامل بافر برای حفظ pH محلول ها عمل می کند. این برای پایداری و اثربخشی داروهای مختلف، به ویژه داروهایی که به تغییرات pH حساس هستند، مهم است.
· طعم دهنده
به دلیل طعم شور و کمی ترش، سیترات سدیم اغلب به عنوان یک عامل طعم دهنده در فرمولاسیون های مختلف دارویی استفاده می شود و طعم دهی داروهای خوراکی را افزایش می دهد.
· عامل ایجاد گاز در قرص جوشان
فرم انیدر در تهیه پودرها و قرص های جوشان کاربرد دارد
سایر نام های متداول: تری سدیم سیترات
خواص ظاهری: کریستال های بی رنگ یا پودر کریستالی بی بو ودارای طعم نمکی و خنک است. سیترات سدیم به دو فرم انیدر (با دو ملکول آب) وجود دارد که فرم رایج تر در فارماکوپه های دی هیدرات است. فرم دی هیدرات درهوای گرم و خشک مستعد از دست دادن آب و در هوای مرطوب کمی جاذب رطوبت است.
وزن مولکولی: 258/068 گرم بر مول
pH: محلول ها معمولاً دارای pH بین 7/5 تا 9 هستند که آنها را کمی قلیایی می کند.
نقطه ذوب: فرم دی هیدرات در 150 درجه سانتی گراد آب از دست می دهد و به فرم انیدر (بدون آب) تبدیل می شود. سدیم سیترات در بالاتر از 300 درجه سانتی گراد ذوب می شود.
حلالیت: به نسبت 1 در 1/5 قسمت آب و 1 در 0/6 قسمت آب جوش محلول و در اتانول 95 درصد نامحلول است.
نکته: محلول آبی این ماده ممکن است باعث جدا شدن ذرات شیشه از ظرف شود.
نکته: هر یک گرم سیترات سدیم دی هیدرات معادل 10/2 میلی مول سدیم و 3/4 میلی مول سیترات است. هر یک گرم سیترات سدیم انیدر نیز معادل 11/6 میلی مول سدیم و 3/9 میلی مول سیترات است.
ناسازگاری با سایر مواد و محیط کار: محلول آبی سیترات سدیم کمی قلیایی است و با ترکیبات اسیدی ناسازگار است. با کلسیم و استرونتیوم رسوب سیترات ایجاد می کند و با مواد اکسید کننده و احیا کننده نیز ناسازگار است.
شرایط نگهداری: در ظرف با در محکم نگهداری شود.