آب اکسیژنه (hydrogen peroxide)

مقدمه:

ساختار مولکولی پراکسید هیدروژن به دلیل خواص شیمیایی آن از جمله نقش آن به عنوان یک عامل اکسید کننده قوی و کاربردهای آن در زمینه های مختلف مانند گندزدایی و سفید کننده می باشد. پراکسید هیدروژن یک ترکیب مفید و با طیف وسیعی از کاربردها است، اما استفاده ایمن از آن و رعایت تمام دستورالعمل ها و اقدامات احتیاطی مهم است.

سایر نام های متداول: Hydrogen peroxide Dihydrogen dioxide Hydrogen dioxide

 محلول رسمی آب اکسیژنه ) Officinal dʼEau Oxygenee Solute) که اشاره به محلول 6 درصد دارد.

خواص ظاهری: هیدروژن پراکساید غلیظ حاوی 29 تا 32 درصد هیدروژن پراکساید است که یک ترکیب اکسیدان قوی، خورنده و سوزان برای پوست و غشاهای موکوسی است. محلول موضعی 2/5 تا 3/5 درصد هیدروژن پراکساید نیز یک مایع بی رنگ، روان، تلخ مزه و بدون بو یا با بوی خفیفی شبیه اوزون است.

حلالیت: این ماده در آب بسیار محلول است و معمولا به صورت محلول در آب تهیه می شود.

نکته: فارماکوپه بریتانیا (BP) به این موضوع اشاره دارد که در مواردی که آب اکسیژنه تجویز می شود یا مورد نیاز است باید محلول هیدروژن پراکساید 6 درصد ارائه شود.

موارد مصرف و کاربرد در فرمولاسیون: از هیدروژن پراکساید غلیظ (حدود 30 درصد) برای تهیه درصد های پایین تر استفاده می شود و با این غلظت نباید روی بافت به کار رود. هیدروژن پراکساید به طور کلی به خاطر اثرات ضد عفونی کنندگی بافت و سطوح به کار گرفته می شود. اثرات آنتی باکتریال ضعیف این ماده ناشی از آزادسازی اکسیژن است و به همین دلیل طول اثر کمی دارد. قطره گوشی هیدروژن پراکساید برای خارج کردن موم داخل گوش توصیه شده است که در این کاربرد محلول 6 درصد آن باید با 3 حجم آب بلافاصله پیش از مصرف رقیق شود و سپس به صورت قطره گوشی استفاده شود.

ناسازگاری با سایر مواد و محیط کار: محلول های هیدروژن پراکساید در نگهداری معمولی یا هم خوردن به تدریج تخریب می شود. این تخریب در تماس با دمای بالا، نور، فلزات، سطوح سخت، قلیاها و بسیاری از ترکیبات اکسیدان و کاهنده تشدید می شود. از این ترکیبات می توان به آمونیاک، فنول، زغال فعال، کلرایدها، سیترات های قلیایی، نمک های آهن، جیوه و طلا، هیپوسولفیت ها و سولفیت ها، پر منگنات ها، یدید ها و تنتورها اشاره کرد. برخی از این تداخل ها مانند یدید ها مثلا در ترکیب بتادین و هیدروژن پراکساید می تواند باعث انفجار در ظرف حاوی این ترکیبات شود.

شرایط نگهداری: محلول غلیظ هیدروژن پراکساید در ظرف نسبتا پر با تهویه مناسب و در دمای 8 تا 15 درجه سانتی گراد باید نگهداری شود و البته بیشترین پایداری را در دمای یخچال دارد. محلول موضعی رقیق آن نیز در ظرف با در محکم و مقاوم به نور و در دمای کنترل شده اتاق (بین 15 تا 30 درجه سانتی گراد) نگهداری شود.